مروری بر ایرشوها و نمايشگاه‌های هوافضایی

ایرشو (به معنای نمایش هوایی) امروزه به نمایشگاه هوافضایی میگویند که در کنار آن نمایشهای هوایی چشمگیری نیز برگزار میشود. در واقع متن و هسته اصلی ایرشوها همان بخش نمایشگاهی و حضور شرکت‌ها، سازمان‌ها و فعالان هوافضا هستند که در بخش‌های طراحی، توسعه، تولید، بازرگانی و... محصولات هوافضایی اعم از هواپیما، بالگرد، موشک، ماهواره و... فعالیت دارند. بازدیدکنندگان ایرشوها معمولا هم مردم عادی علاقه‌مند و هم افراد متخصص و حرفه‌ای این حوزه هستند. در حقیقت نمايشگاه‌های هوافضايی نقطه اتصال صنايع هوايی و فضايی با يکدیگر و با متن جامعه هستند. اهمیت ایرشوها و درواقع نمایشگاه‌های هوافضایی و مذاکرات و توافقات صورت گرفته در آن‌ها به حدی است که تقریبا در همه دنیا حمایت جدی و راهبری دولت‌ها در مدیریت و برگزاری آن‌ها دیده می‌شود.

نمايشگاه هوافضایی یا به اصطلاح رایج جهانی: «اِيرشو»، نمايشگاهي است كه شركت‌ها و مؤسسات حوزه صنعت هوافضا به ارائه دستاوردهاي خود مي‌پردازند. اين نمايشگاه‌ها معمولاً با نمايش زنده پرواز وسايل پرنده همراه است و اين مسئله جلوه و جنبه‌هاي خاصي را به نمايشگاه اضافه مي‌كند. معروف‌ترين و قديمي‌ترين اِيرشوهاي جهان كه در حال حاضر هر دو سال يك بار برگزار مي‌شوند عبارتند از:

1- اِيرشوي مسكو، روسيه

2- اِيرشوي فارنبرو، انگلستان، لندن

3- اِيرشوي لبورژه، فرانسه، پاريس

4- اِيرشوي سنگاپور، سنگاپور

5- اِيرشوي دبي، امارات متحده عربي

6- ایرشوی ژوهای، چین

ايرشوهاي یورآسیای ترکیه، ايلاي برلين و لنكاوي مالزي را هم مي‌توان بعد از موارد فوق به عنوان ايرشوهاي بزرگ یا در حال توسعه نام برد. در سال‌هاي اخير تمايل زيادي بين كشورها براي برگزاري ايرشوهاي بزرگ ديده مي‌شود. کشورهایی مانند بحرين، سوريه و سودان هم نمونه‌هاي خوبي از اين رويكرد در بين كشورهاي در حال توسعه منطقه هستند. همین رویکرد در کشورهای در حال توسعه آمریکای جنوبی مانند شیلی یا برزیل هم دیده می‌شود.

به‌طور كلي اهداف برگزاري اِيرشوها را مي‌توان به دو دسته اصلي و فرعی تقسيم بندي كرد:

1- اهداف اصلی:

- رشد صنعت هوافضاي كشورها

- نمايش صنعت هوايي و هوافضا به عموم و بالا بردن غرور ملي

2- اهداف فرعی:

- ايجاد بستري براي مذاکرات سياسي، نظامي، اقتصادي و نمايش قدرت سياسي و دفاعي

- جذب سرمايه و ايجاد گردش اقتصادي

- تبادل دانش فني

- گسترش گردشگری

نمايشگاه هوافضایی به‌واسطه به نمايش گذاشتن نمایش‌های هوايي و همچنين هواپيماها، بالگردها يا موشك‌هايي كه عموم مردم و حتي متخصصان دسترسي به آن‌ها ندارند، قابل مقايسه با ساير نمايشگاه‌هاي حوزه فناوري مانند: رايانه، خودرو و... نيست. از همين روست كه اغلب نمايشگاه‌هاي هوايي بزرگ فارغ از بحث صنعت هوافضا، يكي از جاذبه‌هاي بزرگ براي گردشگران هستند.

جايگاه نمايشگاه در چرخه صنعت هوافضا

نمايشگاه هوافضایی یا ایرشو را مي‌توان زيرمجموعه‌اي از «اقتصاد» اين صنعت به حساب آورد. صنعت هوافضا، صنعتي گسترده است كه گردهمايي زيرشاخه‌هاي مختلف اين صنعت و نمايش همه جانبه توانمندي‌ها مي‌تواند نتايج اقتصادي عمده‌اي را براي خود صنعت و همچنين ساير بخش‌هاي اقتصاد داشته باشد. گردش مالي مستقيمي كه در هر يك از ايرشوهاي بزرگ جهان اتفاق مي‌افتد (ناشي از امضاي قراردادها، موافقت‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌ها) از حدود چند ده ميليارد دلار است. اين عدد جدای از گردش چند صد ميليون دلاري است كه به‌طور غيرمستقيم (ناشي از حضور بازديدكنندگان، فروش غرفه‌ها، فروش بليت، گردشگری و...) حاصل مي‌شود. 

نمايشگاه هوافضايي همچنين دو جايگاه فرعي ديگر هم در حوزه صنعت هوايي دارد كه عبارتند از:

1- كمك به مطالعات آينده‌پژوهي و تحليل‌هاي روند توسعه در صنعت هوافضا

2- كمك به جذب سياستمداران، نخبگان، متخصصان، علاقه‌مندان و عموم جامعه به صنعت هوافضا

با رصد روند اِيرشوهاي بزرگ به‌خوبي مي‌توان جهت و مسير صنعت هوافضايي را در كشورهاي برگزار كننده تشخيص داد. ايرشوهاي بزرگ نقاط معينه صنعت هوافضا هستند. برگزاري ايرشوها همچنين نظرها را به‌سوي صنعت هوافضا جذب مي‌كند؛ كه يكي از لازمه‌هاي اصلي رشد و توسعه در هر حوزه‌اي است.

سنگاپور و دبي، دو ايرشوي رقیب در آسيا

سنگاپور و دبي دو ايرشوي بزرگ آسيايي هستند كه هر دو سال يك بار برگزار مي‌شوند. نكته قابل‌توجه در هر دوي اين اِيرشوها آن است كه در دو كشور در حال توسعه نسبتاً كم‌جمعيت كه رشد و توسعه اقتصادي و جذب سرمايه‌گذاري را اصلي‌ترين راهبرد خود قرار داده‌اند، برگزار مي‌شوند. ايرشوي دبي سابقه سی ساله دارد؛ در حالي‌كه ايرشوي سنگاپور فعاليت خود را به عنوان يك ايرشوي بزرگ بين‌المللي از سال 2008 پايه‌گذاري كرده و نوپاتر است. هر دو اين ايرشوها بیشتر محلي هستند براي ارائه محصولات صنعت هوافضاي غرب و تامین نيازهاي كشورهاي در حال توسعه آسيايي و البته هر دو ادعا مي‌كنند نسبت به ديگري برتري دارند. 

در ایرشو سنگاپور شرکت‌های هواپیماسازی و ایرلاین‌های معتبر دنیا گردهم می‌آیند و جدیدترین فناوری‌ها و پیشرفت‌های صنعت هواپیمایی را به نمایش می‌گذارند. محل برگزاری آن مرکز نمایشگاهی چانگی در ۲۰ کیلومتری شهر سنگاپور می‌باشد که تنها ۱۰ دقیقه با فرودگاه بین‌المللی چانگی سنگاپور فاصله دارد. آخرين ايرشوي سنگاپور در اوایل سال 2018 برگزار شد و دوره بعدی آن تا دو ماه آینده برگزار می‌شود. در سال 2018 بیش از 54000 نفر از ایرشوی سنگاپور دیدن کردند و 1062 شرکت نیز به ارائه دستاوردها و محصولات خود پرداختند.

قدمت ایرشوی دبی بنابر روایتی به سال 1986 و بنابر روایتی دیگر به سال 1989 برمی‌گردد؛ اما مخرج مشترک هر دو روایت این است که این رویداد نمادی از رشد صنعت حمل و نقل هوایی در کشور امارات و منطقه جنوب خلیج فارس است. این نمایشگاه – صفر تا صد – توسط یک شرکت انگلیسی کوچک بنام اف اند ئی ائرواسپیس اجرا می‌شود اما مالک اصلی آن شیخ محمد بِن راشد آل‌مکتوم (نخست وزیر امارات و حاکم دبی) است.نمایشگاه هوایی دبی در سال‌های اولیه خود در زیر چادری کوچک در منطقه خور دبی برگزار می‌شد. سپس به محل فرودگاه بین‌المللی دبی منتقل شد و الان 3 دوره متوالی است که در محل فرودگاه آل‌مکتوم در جنوب غربی دبی اجرا می‌شود. فرودگاه آل‌مکتوم جزئی از منطقه وسیع در حال توسعه جنوب غربی دبی موسم به «مدینه الطیران» است که در حال تبدیل شدن به هاب تعمیر و نگهداری و لجستیک منطقه است. نمایشگاه هوایی دبی در بین سایر رویدادهای همرده خود در جهان همواره به غیرنظامی بودن شهرت دارد و تا 4 سال قبل می‌شد آن را غیرنظامی‌ترین رویداد صنعت هوایی جهان به حساب آورد. اما از سال 2017، تغییری محسوس در جهت تقویت بخش نظامی این نمایشگاه به سایر قسمت‌های آن ملاحظه می‌شود. حجم قراردادهای دوره سال 2017 دبی ایرشو بیش از 113 میلیارد دلار اعلام شد که البته با رکورد خود (155 میلیارد در سال 2007) فاصله داشته ولی نسبت به دوره‌های دیگر و البته ایرشوهای دیگر رقم بسیار قابل توجهی است. در دوره اخیر که چند روز قبل به پایان رسید و هنوز بطور رسمی ارقام قراردادها اعلام نشده است، نیز انتظار می‌رود حجم قراردادها بیش  از 50 میلیارد دلار بوده باشد.

ايرشوهاي دبي و سنگاپور تاثيرات متقابل زيادي بر اقتصاد و سياست اين كشورها داشته است. به عنوان نمونه مي‌توان خطوط هوایی امارات را مثال زد كه خط رشدي را به موازات منحني رشد ايرشوی دبی طي كرده است. البته اين بدان معنا نيست كه ايرشو باعث رشد اين خط هوایی بوده است، اما به يقين مي‌توان گفت هر دو پديده تاثيرات متقابل زيادي از هم داشته‌اند. در محل فعلي برگزاري ايرشوي دبي، يكي از سه سالن توسط خطوط هوایی امارات بنانهاده شده است و آن را اِمیرِیتس‌هال[11] نام‌گذاري نموده‌اند؛ كه نشان از رابطه تنگاتنگ اين شرکت و ايرشو است. قابل توجه است كه خطوط هوايي امارات يكي از نمادهاي راهبردهاي كلان اقتصادی این کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس است.

در مجموع با مقايسه آمار و ارقام و بر اساس شنيده‌ها و بازديدها از دو نمايشگاه به نظر مي‌رسد جنبه گردشگری ايرشوي سنگاپور قوي‌تر از ايرشوي دبي است و در مقابل جنبه‌هاي تجاري ايرشوي دبي، قوي‌تر است. اگر فرض شود حتي كمتر از نيمي از اين بازديدكنندگان، خارجي بوده باشند مي‌توان با يك محاسبه سرانگشتي به ارقامي از حدود چند صد ميليون دلار رسيد كه در عرض 5 يا 6 روز برگزاري نمايشگاه، توسط بازديدكنندگان به اقتصاد کشور برگزارکننده تنها از طریق جذب گردشگر تزريق مي‌شود.

ایرشوی ژوهای، محل عرضه قدرت هوافضایی چین

ایرشوی ژوهای چین بر خلاف دو ایرشوی بزرگ دیگر آسیا یعنی دبی و سنگاپور، بیشتر محل عرضه محصولات و خدمات هوافضایی خود کشور چین است. صنعت هوافضای چین در سال‌های اخیر با سرعت سرسام‌آوری رشد کرده و تعداد بسیار زیادی شرکت‌های دولتی و خصوصی پیشرو در حوزه‌های مختلف هوافضا، هوانوردی، فضا و فناوری‌های دفاعی در حال فعالیت هستند. محصولات متنوعی تولید می‌کنند و در سایه اقتصاد قدرتمند کشورشان علاوه بر تامین نیازهای داخلی به دنبال بازارهای جهانی هم هستند.

ایرشوی ژوهای چین از سال 1996 در شهر کوچک و در حال توسعه ژوهای در جنوب شرقی چین بطور مرتب در سال‌های زوج برگزار شده است. از آن زمان تاکنون شهر ژوهای و ایرشوی آن هر دو به موازات هم رشد کرده و توسعه یافته‌اند. مشخصه مهم این ایرشو آن است که مساحت محل برگزاری بسیار وسیعی داشته در عین حالی که از پیشرفته‌ترین امکانات و سازماندهی جالب توجه از نوع چینی برخوردار است. در آخرین دوره این نمایشگاه هوایی بیش از 150 هزار نفر بازدید کننده تخصصی و 300 هزار بازدید کننده عمومی از نمایشگاه دیدن کردند و بیش از 770 شرکت بزرگ و کوچک از 43 کشور مختلف در آن حضور داشتند. تعداد 60 سمینار و کنفرانس جانبی نیز در حاشیه نمایشگاه برگزار شد. حجم قراردادهای منعقد شده در آخرین دوره ایرشوی ژوهای بالغ بر 21 میلیارد دلار بوده است.

دو ايرشوي بزرگ اروپاي غربی

لبورژه پاريس و فارنبروي لندن دو ايرشوي قديمي اروپا هستند كه سابقه هر كدام به نزديك 100 سال مي‌رسد. نگاهي اجمالي به آمار و ارقام نشان مي‌دهد كه لبورژه پاريس از اكثر جهات بزرگ‌تر از فارنبرو است؛ لذا مي‌توان لبورژه پاریس را بنوعی بزرگترین و معتبرترین ایرشوی جهان ناميد. هر دو اين ايرشوها در اغلب جنبه‌ها، رده بالاتري نسبت به سنگاپور و دبي دارند. البته شاید به لحاظ ارزش قراردادها و توافقات از برخی سالهای دبی و سنگاپور عملکرد ضعیفتری داشته باشند ولی به لحاظ باقی موارد از جمله فناوریهای ارائه شده، تنوع محصولات، مقامات بازدیدکننده و از همه مهمتر اعتبار و سابقه، اغلب فعالان حوزه هوافضا و هوانوردی لبورژه و فارنبرو را مهمتر و تاثیرگذارترین رویداد در نوع خود می‌دانند. کما اینکه حجم بالای قراردادهای منعقد شده در دبی بیشتر به خریدهای خطوط هوایی ثروتمند شیخ‌نشین‌های جنوب خلیج فارس مربوط است.

ايرشوي ماكس روسيه

ماكس در فضايي نسبتاً متفاوت با ايرشوهاي بزرگ آسيايي يا اروپاي غربی برگزار مي‌شود. ايرشوي ماكس را مي‌توان ويتريني از گذشته، حال و آينده صنعت هوافضاي روسيه و كشورهاي حوزه بلوك شرق سابق به‌حساب آورد. حضور شركت‌هاي غيربومی در اين ايرشو نسبت به ايرشوهاي ديگر كمتر است. ماكس در محدوده شهرك هوايي ژوكوفسكي در حومه شهر مسکو برگزار مي‌شود و با در اختيار داشتن مساحتي بيش از 30000    مترمربع و حدود 500 هزار بازديدكننده، بزرگ‌ترين ايرشوي جهان از این لحاظ به حساب مي‌آيد. ماکس یک رویداد بسیار بزرگ در روسیه است و تعداد قابل‌توجهی از مردم این کشور از نمایشگاه بازدید می‌کنند. رویکردهای فرهنگی در جهت جلب استعدادهای دانش‌آموزان و دانشجویان، در این رویداد بزرگ دو سالانه بیشتر از نمایشگاه‌های بزرگ مشابه در سایر کشورها به چشم می‌خورد.

ماكس كه از سال 1993 شروع به کار کرده است، تاكنون رکورد بيشترين مبلغ قراردادها و توافقنامه‌ها را در سال 2011 با رقم بیش از 10 ميليارد دلار به ثبت رسانده و در سال‌های دیگر مجموع قراردادها بسیار کمتر بوده است. 

حضور شركت‌هاي قطعه‌ساز شرقي در اين نمايشگاه كاملاً چشمگير است كه اغلب مايل به صادرات محصولات و خدمات خود هستند. همان‌طور كه اشاره شد ماكس ويترين صنعت هوافضاي بلوك شرق است و بیشتر گردش اقتصادی و حتی گردشگری هم در حوزه همین کشورها اتفاق می‌افتد. در اين ايرشو از شركت‌هاي بسيار كوچك، طراحان و سازندگان منفرد تا نام‌هاي بزرگي مانند ميگ، سوخو، توپولوف و... حاضر هستند. 

جمع‌بندی

به‌طور خلاصه مي‌توان اهداف اصلي شش ايرشوي بزرگ جهان را به شرح ذيل خلاصه کرد: 

دبي: رشد اقتصادي و توسعه تجارت، صنعت هوايي، محوريت سیاسی-نظامی-امنیتی در منطقه، ايجاد نماد بين المللي و بالابردن غرور ملي

سنگاپور: ايجاد مرکز اتصال تجاري، جلب گردشگر

چین: نمایش توانمندی‌های صنعت هوافضای قدرتمند چین، رقابت با غرب در جذب بازارهای جهانی

لبورژه: تجارت هوايي، رونمايي آخرين دستاوردها، جلب گردشگر

فارنبرو: تجارت هوايي، رونمايي آخرين دستاوردها، جلب گردشگر

ماكس: ويتريني براي عرضه توانمندي‌هاي شركت‌هاي هوافضايي روسي، نمايش قدرت، افزایش غرور ملي، جذب مردم و استعدادها

***

کتاب هوافضا - کتاب هوانوردی - کتاب پرواز - هوافضا - هوانوردی